Więzienie w Sztumie w epoce totalitaryzmów - recenzja książki

We wrześniu Zakład Karny w Sztumie obchodził 100 lat funkcjonowania. Z tego powodu p. Krzysztof Czermański - emerytowany funkcjonariusz Służby Więziennej podjął się zadania napisania książki o historii placówki (jej promocja miała miejsce - 4 IX 2014 r.). Autor skupił się szczególnie na funkcjonowaniu więzienia w okresach totalitaryzmów tj. hitleryzmu i stalinizmu z lat 1933-1956. Warto również nadmienić, że p. Czermański nie pominął początków funkcjonowania placówki, dlatego pierwszy rozdział poświęcił budowie obiektu. Publikacja została zatytułowana: Więzienie w Sztumie w epoce totalitaryzmów.

Monografia Zakładu Karnego składa się z trzech rozdziałów, tj. budowa więzienia, więzienie sztumskie w czasach nazizmu (1933-1945) oraz więzienie w Sztumie w systemie więzień stalinowskich (1945-1956). Czytelnik może prześledzić jak bardzo zmieniało się funkcjonowanie placówki w poszczególnych okresach. Najważniejsze jednak jest to, że zostały upamiętnione ofiary represji obu systemów.

Należy zauważyć, że ostatnia trzecia cześć jest najobszerniejsza. K. Czermański przeprowadził wnikliwą analizę na podstawie źródeł dotyczących funkcjonowania ZK, głównie w latach 1945-1956. Autor nie zapomniał o wspomnieniach i relacjach, które dostarczyły szeregu wiadomości. Ponadto wykorzystał różnorodną literaturę.
Książka jest bardzo ciekawa, a przede wszystkim wnosi wiele nowych informacji na temat sztumskiego więzienia. Serdecznie gratuluję Panu Krzysztofowi udanej książki, która wymagała sporo pracy. Polecam wszystkim zainteresowanym historią Sztumu, aby przeczytali monografię ZK.
Za sprawą Towarzystwa Miłośników Ziemi Sztumskiej 20.11.2014 r. o godz. 17.00 w Sztumskim Centrum Kultury (ul. Reja 13) będzie można wysłuchać wykładu pt. "Z dziejów sztumskiego Zakładu Karnego do roku 1956". Prelegentem będzie oczywiście autor książki. W trakcie spotkania będzie można nabyć publikację. W sprawie zakupu można też bezpośrednio kontaktować się z autorem (czerkrzysztof@wp.pl)

Poniższej zamieszczam zdjęcia z obchodów 100-lecia sztumskiego więzienia, które wykonałem 4 września 2014 r. 

 

 

Ramzy Małe - przedwojenny majątek rodziny Donimirskich

Majątek w Ramzach Małych (pomiędzy Czerninem a Sadłukami) od lat 30-tych XIX wieku należał do rodziny Donimirskich. Początkowo stanowił własność linii czernińskiej. W wyniku transakcji rodzinnej wyodrębniono część majątku na rzecz syna Teodora Donimirskiego z Bukowa - Ludwika. Przjęcie majątku dało początek nowej linii rodziny tzw. ramzińskiej, która zarządzała majątkiem przez 2 pokolenia. 

Pierwszymi właściecielami dóbr w Ramzach byli: wspomniany Ludwik wraz z żoną Godzisławą z Łyskowskich. Małżonkowie wspólnie gospodarowali tam do momentu śmierci Ludwika. Majątek na okres 13 lat w zarząd objął starszy brat zmarłego - Jan. Gospodarstwo w 1907 roku przejął prawowity dziedzic Kazimierz (jego starszy brat Włodzimierz zmarł w wieku 10 lat). Warto podkreślić, że był on wówczas doskonale przygotowany do prowadzenia gospodarstwa, gdyż ukończył rolnictwo na uniwersytecie w Halle oraz odbył praktyki rolnicze w majątkach swoich rodzin w Buchwałdzie (obecnie Bukowie) oraz Łysomicach. Po dwóch latach wziął ślub z Marią z Rzepnikowskich, która przez 30 lat wspierała go w prowadzeniu gospodarstwa(mieli osiem dzieci). Razem mieszkali tam do 3 maja 1939 r., gdyż zostali zmuszeni przez władze hitlerowskie do opuszczenia majątku.

Należy dodać, że dwór w Małych Ramzach był niemym świadkiem polskiego ruchu narodowego w okresie zaborów i 20-lecia międzywojennego. Dowodem tego mogą być np. rozmowy na temat utworzenia Banku Ludowego w Sztumie z jesieni 1909 roku. Brali w nich udział oprócz członków rodu Donimirskich: dr Teofil Rzepnikowski wraz z małżonką oraz ks. Piotr Wawrzyniak. W majątku gościło również sporo znamienitych gości, m.in.: kartograf Eugeniusz Romer, czy dziennikarz Melchior Wańkowicz, a także wielu innych przedstawicieli nauki i kultury oraz polskich dyplomatów.

 

Rozmowy na temat założenia Banku Ludowego w Sztumie