W XVIII wieku teren ziemi sztumskiej zamieszkiwali przedstawiciele różnych grup religijnych, m.in. katolicy, luteranie, Żydzi i mennonici. Najlepiej pod względem organizacyjnym w regionie była rozbudowana sieć Kościoła Katolickiego, która wprawdzie była nadszarpnięta pojawieniem się wyznań powstałych w wyniki reformacji, ale również wojnami XVII i XVIII stulecia, które przeszły przez tereny Prus Królewskich, a ich skutkiem była uszczuplona miejscowa sieć parafialna.
 |
| Religie i wyznania w Koronie w XVIII w. - katolicy w Prusach Królewskich |
Na ziemi sztumskiej funkcjonowały 2 dekanaty: sztumski i dzierzgoński podległe biskupom chełmińskim. Ordynariusze diecezjalni używali również tytulatury biskupów pomezańskich. Było to związane z faktem, że formalnie nadal istniała diecezja pomezańska posiadała rodowód średniowieczny. W epoce nowożytnej polską część Pomezanii tworzyło 5 archiprezbiteratów, tj. oprócz sztumskiego i dzierzgońskiego, także malborski, nowostawski oraz żuławski. Razem tworzyły one archidiakonat malborski. Należy tu zauważyć, że północno-wschodnia część województwa malborskiego tak jak w średniowieczu przynależała do diecezji warmińskiej (tj. okolice Elbląga, Tolkmicka).
W XVIII wieku do dekanatu sztumskiego wchodziły następujące parafie: Sztum (z filią w Sztumskiej Wsi), Postolin (z filią w Pietrzwałdzie), Kalwa (z filią w Szropach), Dąbrówka Malborska, Tychnowy (z filią w Straszewie). Natomiast do dekanatu dzierzgońskiego: Dzierzgoń (z filią w Bągarcie), Żuławka Sztumska, Stary Targ (z filią w Nowym Targu), Krasna Łąka, Jasna oraz inne parafie na terenie Żuław Wiślanych. Należy pamiętać, że w Dzierzgoniu funkcjonował również klasztor franciszkanów reformatów.
W 1772 roku doszło do pierwszego rozbioru, a ziemia sztumska stała się częścią Królestwa Prus. Poważna zmiana administracji kościelnej nastąpiła w XIX stuleciu, tj. w 1821 roku w związku z wydaną bullą papieską dostosowującą granice kościelne do granic państwa pruskiego.
Polecam interaktywną mapę prezentującą religie i wyznania w Koronie (Polsce) w XVIII stuleciu:
