Towarzystwo Miłośników Ziemi Sztumskiej wspólnie z Powiślańską Grupą Działania w Sztumie podjęło się realizacji projektu, pn.
Powiśle jako arena działań militarnych i dyplomatycznych, który otrzymał dofinansowanie ze środków programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Lokalnej Fundacji Filantropijnej Projekt i Gminy Ryjewo. Jego jednym z owoców stanowi tomik zawierający artykuły prezentujące dzieje Powiśla. Stąd też tytuł publikacji:
Z dziejów Powiśla. Nawiązuje on do serii książek pn.
Z dziejów Sztumu i okolic wydawanych w latach 1997–2010. Aby rozszerzyć formułę TZMS postanowiło skupić się na regionie jakim jest Powiśle, a nie wyłącznie na terenie ziemi sztumskiej stanowiącej jego integralną część.
Publikację rozpoczyna tekst dra Piotra Szczurowskiego, który przedstawia bitwę nad Dzierzgonką z 1234 r. Według autora wyprawa krzyżowa na Pomezanię z początku 1234 r., a w konsekwencji sama batalia miała kluczowe znaczenie dla podboju Prus w XIII wieku, gdyż otwierała drogę krzyżakom do budowy swojego państwa na ziemiach Prusów.
Drugi tekst, autorstwa Krystiana Zdziennickiego (redaktora tomiku), poświęcony jest bitwie pod Trzcianem. Artykuł stanowi zarys prezentujący zwycięstwo Rzeczpospolitej nad Szwedami z 1629 r. Po wojnie o ujście Wisły najpierw zawarto sześcioletni rozejm w Starym Targu (29 września 1629 r.). A w Sztumskiej Wsi 12 września 1635 r. podpisano kolejny rozejm. I właśnie o wyborze miejsca tego drugiego z wydarzeń dyplomatycznych oraz czasie rokowań artykuł napisał prof. Andrzej Korytko. Należy zwrócić uwagę, że powyższe wydarzenia związane z wojskowością oraz dyplomacją należą do najpopularniejszych historii wpisujących się w kanon dziejów Powiśla, Polski, a nawet Europy.
Pocztę na Powiślu w epoce nowożytnej opisał natomiast dr Wojciech Szramowski. W tekście autor wskazał przebiegające przez region szlaki, którymi podążała korespondencja. Artykuł stanowi ważny przyczynek do badań nad pocztą zarówno w Prusach Królewskich wchodzących w skład I Rzeczypospolitej, jak i w państwie pruskim.
Ostatnie dwa artykuły poświęcone są plebiscytowi na Powiślu. Tekst o wizycie znanych polskich literatów: Stefana Żeromskiego, Jana Kasprowicza oraz Władysława Kozickiego napisała dr Justyna Liguz. Historyczka szczegółowo omówiła pobyt wybitnych gości w regionie. Natomiast Adam Langowski przedstawił działalność narodową hr. Stanisława Sierakowskiego z Waplewa Wielkiego z lat 1918–1920. Powiślański ziemianin w okresie przedplebiscytowym był delegatem powiatu sztumskiego na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu z 1918 r., ekspertem delegacji polskiej na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 r., a w 1920 r. pełnił funkcję konsula generalnego RP w Kwidzynie.
Tomik prezentuje wybrane wydarzenia mające miejsce na Powiślu na przestrzeni dziejów skupione w głównej mierze na działaniach militarnych oraz dyplomacji. Być może za jakiś czas uda się wydać kolejny, a może nawet kolejne części Z dziejów Powiśla.
Polecam uwadze publikację, której miało przyjemność być redaktorem.
Krystian Zdziennicki
.tif)
